نساجی مازندران که در قائمشهر قرار دارد، نماد و هویت تولید در این خطه از شمال کشور به شمار می رود که این روزها زمزمه هایی مبنی بر ایجاد واحدهای تجاری در کارخانه شماره یک آن که یکی از سه قلوهای نساجی به شمار می رود، باعث نگرانی و دلواپسی دوستداران این صنعت کهن شده است.
به گزارش تربنا، فعالیت نخستین کارخانه‌های نساجی مازندران سال ۱۳۰۹ به عنوان یکی از صنایع مهم و بزرگ کشور در قائمشهر آغاز شد و این مجموعه صنعتی در قالب سه کارخانه بزرگ نساجی شماره یک (نساجی قائمشهر)، شماره ۲ و شماره سه (نساجی مازندران) فعال شدند.
هر یک از این کارخانه ها به تنهایی همه مراحل تولید پارچه شامل ریسندگی (تولید نخ از پنبه)، بافندگی، رنگرزی و عرضه آن به بازار را انجام می‌دادند و از طریق شعبه‌هایی که در کشور دایر شده بود فروش محصولات صورت می گرفت.
کارخانه های نساجی مازندران شامل سه کارخانه شماره ۱، ۲ و ۳ در قائمشهر قرار دارند و کارخانه نساجی شماره ۱ نخستین کارخانه نساجی مازندران است که در سال ۱۳۰۹ راه اندازی شد. مشکلات کارخانه‌های نساجی از سال ۱۳۷۲ با واگذاری آن به بانک ملی آن هم با هدف حل معضلات ناشی از مالکیت دولتی نمود بیرونی پیدا کند.
دغدغه واحدهای باقی مانده نساجی قائمشهر از دهه ۸۰ شمسی با واگذاری‌های مختلف و نسخه‌هایی که با تغییر هر دولت، وزیر و استاندار پیچیده می‌شد، به کلاف سردرگم تبدیل شد.
کارخانه‌های نساجی مازندران آنچنان با زندگی مردم قائمشهر عجین شده بود که علاوه بر ارتزاق هزاران خانواده از این واحدهای صنعتی، برنامه‌ریزی زندگی روزمره‌شان نیز با صدای سوت شیفت‌های سه‌گانه این کارخانه انجام می‌شد.
اکنون از سه قلوهای کارخانه نساجی مازندران، کارخانه نساجی شماره ۲ که در عبور شهرک یثرب این شهر قرار داشت به مرور از رده کار و فعالیت خارج و تعطیل شد؛ پس از تخریب بنای کارخانه و انتقال تجهیزات آن این فضا اکنون به محوطه بازی و فضای سبز مبدل شده است.
کارخانه‌های عظیمی که در دوره پهلوی اول ساخته شدند و در زمان خودشان یکی از بزرگترین کارخانجات نساجی خاورمیانه به شمار می‌رفتند. اوج فعالیت این کارخانه‌ها در دهه ۶۰ تا ۷۰ بود که ۱۶۷ نمایندگی در کل کشور داشتند و بیشتر از چند هزار کارگر در آنها مشغول به کار بودند.
اما در سال‌های پس از انقلاب دچار افول شدند و به مرز ورشکستگی رسیدند. تا جایی که توان پرداخت حقوق کارگران خود را هم نداشتند. نساجی شماره سه تحت نظارت شورای تامین شهرستان به بخش خصوصی واگذار شد و نساجی شماره ۲، به علت دیون تلمبار شده به بانک ملی رسید. نساجی شماره یک تنها بازمانده از صنعت نساجی قائمشهر است که نفس‌های آخر خود را می‌کشد. مهر ماه سال ۹۵ بود که شهرداری قائمشهرکارخانه نساجی شماره یک را از طریق مزایده خرید.
در این ارتباط معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران روز شنبه به خبرنگار ایرنا گفت که کارخانه نساجی قائمشهر که با عنوان کارخانه نساجی شماره یک نیز معروف است به دلیل سابقه ساخت و سرشناس بودن در عرصه نساجی کشور از فضاهای تاریخی ملی به شمار می رود.
محسن باستانی ادامه داد: بر این اساس در سال ۱۳۹۹ این کارخانه به عنوان یک اثر ملی در فهرست میراث ملی کشور ثبت شد و برای آن حریم نیز مشخص شده است.
این مقام مسوول تصریح کرد: تعیین حریم محوطه ها و بناهای تاریخی جدای از رمزگشایی زوایای تاریک تاریخی، این آثار تاریخی را از تهدید حفاری های و دست اندازی های غیرمجاز توسط سود جویان عتیقه و ساخت و سازهای غیر قانونی در این عرصه ها جلوگیری می کند.
وی با اشاره به اینکه محوطه کارخانه نساجی قائمشهر در بافت مرکزی این شهر و در نزدیکی میدان طالقانی قرار دارد، افزود: این فضا و بنای تاریخی همواره جلوی دیدگان مردم قرار دارد و همیشه از آن با عنوان یک اثر تاریخی عنوان می شود.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران گفت: کارخانه نساجی قائمشهر در سال ۱۳۹۹ از سوی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان یک بنا و اثر تاریخی در فهرست میراث ملی ثبت و برای این فضا حریم نیز مشخص شده است.
وی ادامه داد: در سفر اخیر وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به مازندران بار دیگر موضوع بازگشایی راه و معبر ۲۰ متری از این کارخانه و ایجاد ۶۲ واحد تجاری از سوی شهرداری قائمشهر به عنوان مالک آن مطرح شد.
معاون اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران اظهار کرد :این درخواست و تقاضای شهرداری قائمشهر و باز کردن معبر از خیابان راه آهن متصل به کارخانه نساجی شماره یک در شورای فنی وزارت میراث رد شده است اما بار دیگر این موضوع در سفر وزیر به قائمشهر مطرح شد.
وی ادامه داد: مدیر کل ثبت و پارلمانی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از مسیر مورد نظر شهرداری قائمشهر برای بازگشایی راه و ایجاد واحدهای تجاری بازدید کردند و این وزارتخانه با موضوع مطرح شده مخالف است.
باستانی اضافه کرد: درخواست شهرداری قائمشهر برای اجرای این اقدامات منجر به تخریب سوله های قدیمی کارخانه به عنوان بخشی از میراث و تاریخ نساجی کشور می شود این درحالی است کارخانه ثبت میراثی شده و هر گونه دخل و تصرف در آن می بایست با تایید وزارت میراث باشد.
وی ادامه داد: حتی برای به روزرسانی تجهیزات کارخانه موردنظر می بایست تجهیزات قدیمی به عنوان آثار تاریخی ثبت و ضبط شود و از بین نرود.
